ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2012 / ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ (ΓΠ) – ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

επιμελεία του

ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΓΕΩΡ. ΚΑΤΣΟΥΛΗ

-κλασσικού φιλολόγου-

ΘΕΜΑ Α1

α. Τριπλή Συμμαχία – Τριπλή Συνεννόηση (Α΄ Παγκόσμιος

Πόλεμος)

Με την ονομασία Τριπλή Συμμαχία χαρακτηρίστηκε ο αμυντικός συνασπισμός μεταξύ Γερμανίας, Αυστροουγγαρίας και Ιταλίας που συνάφθηκε μετά από εισήγηση του καγκελάριου της Γερμανίας Μπίσμαρκ και συνομολογήθηκε στις 20 Μαΐου του 1882. Μετά τον Γαλλοπρωσσικό πόλεμο (1870-1871) ο Μπίσμαρκ άρχισε να εφαρμόζει πολιτική απομόνωσης της Γαλλίας. Επειδή όμως τόσο η Ρωσία όσο και η Αυστροουγγαρία ήταν πιθανόν να γίνουν σύμμαχες δυνάμεις της Γαλλίας ο Μπίσμαρκ πέτυχε σειρά μεμονομένων συνθηκών - συμμαχιών των οποίων κύριος σκοπός ήταν ο αποκλεισμός της Γαλλίας από τις δυνάμεις αυτές. Έτσι στην αρχή προηγήθηκε η συμμαχία Αυστροουγγαρίας και Γερμανίας που το 1882 διευρύνθηκε με την προσχώρηση της Ιταλίας. Επειδή όμως ο Μπίσμαρκ συνέχιζε ν΄ ανησυχεί για τη πιθανή στάση της Ρωσίας, προσπάθησε να την προσεταιρισθεί, γεγονός που το πέτυχε σχετικά εύκολα, λόγω του αγγλορωσικού ανταγωνισμού στη Μέση Ανατολή και την Ασία.Παρά όμως την υφιστάμενη αστάθεια των γερμανορωσικών σχέσεων ο Μπίσμαρκ επιθυμούσε πάντα τη διατήρηση φιλικών σχέσεων με την Ρωσία. Έτσι όταν η μετά της Ρωσίας συμμαχία της Γερμανίας, που ουσιαστικά ήταν "Συνθήκη Αμοιβαίας Ουδετερότητας" έληγε το 1890, ο Γερμανός καγκελλάριος προέβει σε σχετικά διαβήματα για την ανανέωσή της. Τότε όμως διαφώνησε ως προς την σύνδεση αυτή με την Ρωσία ο Αυτοκράτορας Γουλιέλμος Β΄ οπότε και ακολούθησε αφενός μεν η αναγκαστική παραίτηση του Μπίσμαρκ και αφετέρου η αλλαγή της εξωτερικής πολιτικής της Γερμανίας.Ως αντίρροπος δύναμη της "Τριπλής Συμμαχίας" ιδρύθηκε η Τριπλή Συνεννόηση γνωστότερη ως Αντάντ Κορντιάλ. Ο όρος Αντάντ που προήλθε εκ του γαλλικού Entente που σημαίνει συμφωνία, συνεννόηση. Η Αντάντ ή Τριπλή Συνεννόηση: Ήταν σύστημα συμμαχιών του 1898, 1905 με κύριο σκοπό την έξοδο της Γαλλίας από την πολιτική της απομόνωσης και το οποίο στηρίζονταν σε διμερείς συμφωνίες μεταξύ Γαλλίας-Αγγλίας, Αγγλίας-Ρωσίας, Ρωσίας-Γαλλίας. Η Τριπλή Συνεννόηση ήταν η αντίπαλη παράταξη στην Τριπλή Συμμαχία. (Από τη Βικιπαίδεια)

β. Τρίτη Διεθνής

Ως Κομμουνιστική Διεθνής (ή Κομιντέρν, αγγλικά: Comintern απο το Communist International) έμεινε στην Ιστορία η Τρίτη Διεθνής Ένωση των εθνικών κομμουνιστικών Κομμάτων, που ιδρύθηκε το 1919, αφού κατήγγειλε την προηγούμενη δεύτερη (σοσιαλιστική) Διεθνή, για την στάση της απέναντι στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Βασικός διακηρυγμένος στόχος της ήταν η προώθηση της παγκόσμιας επανάστασης των καταπιεσμένων λαϊκών στρωμάτων. H Κομιντέρν λειτούργησε, κυρίως, ως όργανο συντονισμού του διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος, με μεγάλη βοήθεια απο την Ε.Σ.Σ.Δ. (Από τη Βικιπαίδεια)

γ. Χάρτης του Ατλαντικού

Ο Χάρτης του Ατλαντικού είναι διακήρυξη των αρχών διεθνούς πολιτικής που συμφωνήθηκε το 1941 στον κόλπο της Αρτζένκα στη Νέα Γη, από τον Άγγλο πρωθυπουργό Τσόρτσιλ και τον Αμερικανό πρόεδρο Ρούζβελτ. Αυτή προετοίμασε την είσοδο της Αμερικής στο Β' Παγκόσμιο πόλεμο κι έθεσε τις βάσεις της Διακήρυξης των Ενωμένων Εθνών (1η Ιανουαρίου 1942). Καθόρισε επίσης τα βασικά σημεία στα οποία πρέπει να σταθεί η μεταπολεμική πολιτική: παραίτηση από τη βία, αυτοδιάθεση των λαών, ελευθερία των θαλασσών, παραίτηση από μέρους των νικητών κάθε εδαφικής προσάρτησης και αναλογική συμμετοχή όλων των κρατών στο διεθνές εμπόριο.

www.livepedia.gr

ΘΕΜΑ Α2

Στήλη Α                                                 

1. Νέλσον Μαντέλα(δ)                             

2. Ίντιρα Γκάντι  (ε)                                 

3. Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ (ζ)                

4. Χάρυ Τρούμαν  (στ)                            

5. Βόιτσεχ Γιαρουζέλσκι (β)                      

                                                                                                                                

ΘΕΜΑ Β1

επιδιώξεις και  επιτυχίες που σημείωσαν τα εθνικά κινήματα των Σέρβων και των Μολδαβών-Βλάχων (Ρουμάνων) ως το 1878.

ΕΘΝΙΚΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ

Ο γεωγραφικός χώρος και τα ιστοριογραφικά στερεότυπα. Οι εθνικές ιστοριογραφίες των λαών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, καθώς και δυτικοί παρατηρητές και αναλυτές των εξελίξεων στην περιοχή, έχουν δημιουργήσει ορισμένα στερεότυπα για τις χώρες, τους λαούς και το ιστορικό παρελθόν της. Ο όρος «Βαλκάνια»*, άλλωστε, από ονομασία της οροσειράς του Αίμου έφτασε να σημαίνει περιοχή αστάθειας και συγκρούσεων, ενώ οι λαοί της θεωρείται ότι ρέπουν προς εξάρσεις εθνοφυλετικού χαρακτήρα και ότι είναι διαφορετικοί από τους λαούς της υπόλοιπης Ευρώπης.

Ωστόσο, από τη μελέτη της Ιστορίας των λαών της Ευρώπης γνωρίζουμε πως οι θρησκευτικές και οι εθνικές συγκρούσεις σημάδεψαν εξίσου, αν όχι περισσότερο, τη Δυτική και την Κεντρική Ευρώπη από τη Νοτιοανατολική, και πως οι λαοί της τελευταίας διαφέρουν από τους λαούς της υπόλοιπης ηπείρου όσο και μεταξύ τους. Γνωρίζουμε πως εθνοκαθάρσεις* βίαιες και ριζικές συνέβησαν στη Δυτική και την Κεντρική Ευρώπη επί πολλούς αιώνες, ιδίως από τον 15ο έως και τον 17ο αιώνα, ενώ στην Κεντρική Ευρώπη ακόμη και κατά τον 20ό αιώνα.

Το εθνικό κίνημα των Ελλήνων, που ήδη εξετάστηκε, υπήρξε πρότυπο και για τους άλλους λαούς της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Με καθυστέρηση, μικρότερη ή μεγαλύτερη σε σύγκριση προς αυτό, τα εθνικά κινήματα των λαών της περιοχής στηρίχτηκαν στην αναζήτηση ανάλογων καταβολών, έπλασαν το ιστορικό τους παρελθόν και πρόβαλαν το όραμά τους για το μέλλον, αναζήτησαν και όρισαν την ταυτότητά τους, τους «άλλους» και τους αντιπάλους.

Οι Σέρβοι, λόγω γειτνίασης αλλά και λόγω δεσμών με την εκεί Διασπορά τους, ανέπτυξαν στην αρχή με την Αυτοκρατορία των Αψβούργων δεσμούς που στήριξαν τον φωτισμό τους και την αναγέννηση του έθνους τους, στη συνέχεια όμως σχέσεις ανταγωνιστικές. Οι ξένοι κυρίαρχοι της Σερβίας, οι Οθωμανοί Τούρκοι, ήταν βέβαια οι βασικοί εθνικοί αντίπαλοι. Αντίπαλοι εθνικοί όμως ήταν και οι Αυστριακοί, αφού στην Αυτοκρατορία των Αψβούργων συμπεριλαμβάνονταν και όλοι οι Νοτιοσλάβοι, τους οποίους οι Σέρβοι θεωρούσαν ομοεθνείς τους και επιδίωκαν να απελευθερώσουν.

Από το πρώτο επαναστατικό σκίρτημα των Σέρβων το 1804 έως τη Συνθήκη του Βερολίνου το 1878, με την οποία οι Σέρβοι απέκτησαν την ανεξαρτησία τους, οι εθνικές επιδιώξεις και διεκδικήσεις τους στρέφονταν κυρίως κατά των Οθωμανών Τούρκων. Στη συνέχεια και έως τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο οι Σέρβοι ήταν κυρίως στραμμένοι εναντίον της Αυστρίας, με στόχο την απελευθέρωση των Νοτιοσλάβων υπηκόων των Αψβούργων. Αυτές οι εθνικές επιδιώξεις της Σερβίας οδήγησαν στη ρήξη της με την Αυστρία και στην έκρηξη του Α' Παγκόσμιου Πολέμου τον Αύγουστο του 1914.

Οι Μολδαβοί και οι Βλάχοι των αντίστοιχων δύο Παρίστριων Ηγεμονιών*, οι εν συνεχεία Ρουμάνοι, ανέπτυξαν επίσης εθνικό κίνημα κατά των κυρίαρχων Οθωμανών Τούρκων, κατ' επέκταση δε και κατά των Ελλήνων ή των εξελληνισμένων ηγεμόνων που ασκούσαν εξουσία εξ ονόματος των Τούρκων. Ο Κριμαϊκός Πόλεμος (1853-1856) και η συνακόλουθη Συνθήκη των Παρισίων (1856) εξασφάλισαν στους Ρουμάνους, με την υποστήριξη της Γαλλίας κυρίως, την ανάδειξή τους στο διεθνές προσκήνιο και την ένωση των δύο Ηγεμονιών σε ενιαίο κράτος, το 1861, με την ονομασία Ρουμανία, το οποίο απέκτησε την ανεξαρτησία του το 1878.

Digitalschool

ΘΕΜΑ Β2

ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (1923-1930)

Προς την πολιτική σταθεροποίηση. Η Ελλάδα, μετά την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης, θα διανύσει περίοδο δυσχερειών στο εσωτερικό πολιτικό πεδίο. Η κρίση που είχε ως αφετηρία τον Εθνικό Διχασμό επιβάρυνε εξακολουθητικά τη δημόσια ζωή. Το φιλοβενιζελικό στρατιωτικό καθεστώς που είχε επιβληθεί μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή επανέφερε, περί τα τέλη του 1923, το κοινοβουλευτικό καθεστώς, όχι όμως και την πολιτική ομαλότητα σε βάση σταθερή.

Στις 25 Μαρτίου 1924 ανακηρύχτηκε από τη Βουλή, με πρωτοβουλία κυρίως του Αλέξανδρου Παπαναστασίου, και επικυρώθηκε με δημοψήφισμα, στις 13 Απριλίου, η αβασίλευτη δημοκρατία ο τρόπος όμως της θεσμοθέτησής της αμφισβητήθηκε από τη φιλοβασιλική μερίδα. Η κυβερνητική αστάθεια, η απειλή επέμβασης του στρατού στην πολιτική ζωή, η κατάλυση, ακόμη, του κοινοβουλευτικού πολιτεύματος και η επιβολή μιας βραχύβιας δικτατορίας από τον στρατηγό Θεόδωρο Πάγκαλο σφραγίζουν κατά την περίοδο αυτή την πολιτική ζωή της χώρας.

Η συγκρότηση οικουμενικής κυβέρνησης υπό τον Αλέξανδρο Ζαΐμη με τη συμμετοχή των αντίπαλων πολιτικών κομμάτων, βενιζελικών και αντιβενιζελικών, αποτέλεσε σοβαρό βήμα. Τότε, το 1927, ψηφίστηκε και το νέο Σύνταγμα της Ελλάδας. Ύστερα εξάλλου και από τη θριαμβευτική εκλογική επικράτηση του Κόμματος των Φιλελευθέρων, τον Αύγουστο του 1928, και την επάνοδο του Ελευθερίου Βενιζέλου στην εξουσία για μία τετραετία, φάνηκε να σταθεροποιείται οριστικά το κοινοβουλευτικό καθεστώς και, κατ' επέκταση, το πολίτευμα της προεδρευόμενης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας*.

ΘΕΜΑ Γ1

Οι στόχοι και η έκβαση των εθνικών και φιλελεύθερων κινημάτων στην Αμερικανική Ήπειρο το πρώτο τέταρτο του 19ου

Οι δυνάμεις της προόδου και οι πολιτικές ανατροπές. Ο κόσμος που προήλθε από την εικοσιπενταετή αναστάτωση την οποία προκάλεσαν η Γαλλική Επανάσταση και οι Ναπολεόντειοι Πόλεμοι (1789-1815) ήταν διαφορετικός από τον προγενέστερο. Παρόλο που οι νικητές «παλινόρθωσαν» το παλαιό καθεστώς -οι εστεμμένοι ανέκτησαν τους θρόνους τους και οι ευγενείς τις θέσεις τους- είχαν σημειωθεί πολλές αλλαγές στα χρόνια των μεγάλων κοινωνικών και πολιτικών ανατροπών. Σε πολλές χώρες της Ευρώπης εκρηκτικές πολιτικές εξελίξεις είχαν ήδη εκδηλωθεί ή επρόκειτο να εκδηλωθούν. Οι δυνάμεις της συντήρησης συγκρούονταν με αυτές της προόδου, τις οποίες εξέφραζαν ο εθνικισμός, ο φιλελευθερισμός και ο ριζοσπαστισμός.

Στο κλίμα των μεγάλων ανατροπών και των συνακόλουθων δεινών, αλλά και των μεγάλων προσδοκιών, αναπτύχθηκαν ρωμαλέα εθνικά και φιλελεύθερα κινήματα σε διάφορες χώρες της Ευρώπης και του κόσμου γενικά, όπου έφθασαν τα μηνύματα της Γαλλικής Επανάστασης. Η διάκριση μεταξύ των δύο κινημάτων δεν είναι πάντοτε εύκολη, αφού τόσο τα εθνικά όσο και τα φιλελεύθερα κινήματα είχαν ως βάση κοινά στοιχεία. Εθνικά κινήματα θεωρούμε τις κινήσεις μεταξύ ανθρώπινων κοινοτήτων με κοινή γλώσσα ή/και θρήσκευμα, με διακριτές παραδόσεις και ιστορία, με αντίληψη κοινής ταυτότητας μεταξύ των μελών τους, οι οποίες κοινότητες επιδίωκαν την ανεξαρτησία τους από την εξουσία άλλης διακριτής κοινότητας. Φιλελεύθερα κινήματα την ίδια εποχή θεωρούμε τις κινήσεις που προωθούσαν συνταγματικούς και κοινοβουλευτικούς θεσμούς για την εξασφάλιση των πολιτικών δικαιωμάτων και ελευθεριών των πολιτών. Η διάκριση μεταξύ των δύο αυτών συγγενών κινημάτων γίνεται καλύτερα κατανοητή υπό το φως δύο διακριτών εννοιών, της έννοιας του έθνους και της έννοιας του λαού. Τα εθνικά κινήματα αποσκοπούσαν στην προβολή και την επικράτηση ενός έθνους, μιας πολιτιστικής κοινότητας δηλαδή. Τα φιλελεύθερα κινήματα, μολονότι προωθούσαν και αυτά σε πολλές περιπτώσεις την υπόθεση ενός έθνους, κατά βάση επιδίωκαν την κατοχύρωση των δικαιωμάτων ενός λαού, του λαού με την έννοια της πολιτικής κοινότητας, η οποία αποκτά πραγματική υπόσταση και έχει συγκεκριμένο ρόλο στο πλαίσιο ενός καταστατικού χάρτη, του Συντάγματος.

Ο χαρακτήρας των κινημάτων. Ένα από τα πρώτα κινήματα υπήρξε η Αμερικανική Επανάσταση του 1776, η οποία είχε στοιχεία των εθνικών και φιλελεύθερων κινημάτων που εκδηλώθηκαν στην Ευρώπη και αλλού τον 19ο αιώνα. Κατά τον 19ο αιώνα εκδηλώθηκαν εθνικά κινήματα κατά των Ισπανών στη Λατινική Αμερική. Την ανεξαρτησία των χωρών της Λατινικής Αμερικής κατοχύρωσε ο πρόεδρος των ΗΠΑ Μονρόε, ο οποίος το 1823 διακήρυξε επίσημα ότι η αμερικανική ήπειρος δεν επρόκειτο ποτέ στο μέλλον να αφεθεί στη διάκριση των αποικιακών δυνάμεων της Ευρώπης. Ήταν το περίφημο Δόγμα Μονρόε.

και στην Ιταλική Χερσόνησο κατά το πρώτο τέταρτο του 19ου αι.

Στην Ιταλία, αντιθέτως, η παρουσία των Γάλλων δεν προκάλεσε μεγάλη αντίδραση- η δημιουργία νέων κρατικών ενοτήτων στην κατατεμαχισμένη από τον Ναπολέοντα Ιταλία, σε συνδυασμό με τη μεγάλη απήχηση των επαναστατικών ιδεών, ευνόησε την ανάπτυξη μιας ευρύτερης ιταλικής εθνικής ταυτότητας και της επιθυμίας να δημιουργηθεί ενιαία πατρίδα.

Τα όρια του φιλελευθερισμού δοκιμάστηκαν στις επαναστάσεις που εκδηλώθηκαν στην Ευρώπη κατά το πρώτο τέταρτο του 19ου αιώνα. Η πρώτη σοβαρή πρόκληση κατά της νομιμότητας της παλινόρθωσης εκδηλώθηκε το 1820 στην Ισπανία, η οποία εισήλθε σε μία από τις πιο ταραχώδεις περιόδους της ιστορίας της. Βασιλική αντεπανάσταση* το 1822 οδήγησε τη χώρα σε ακυβερνησία, με συνέπεια την επέμβαση γαλλικών στρατευμάτων για την προστασία της μοναρχίας με την έγκριση των μεγάλων δυνάμεων που συνεδρίαζαν στη Βερόνα. Τον Αύγουστο του 1820 εκδηλώθηκε επανάσταση και στην Πορτογαλία.

Σοβαρές αδυναμίες παρουσίασαν τα φιλελεύθερα κινήματα στις χώρες της ιταλικής χερσονήσου. Πολλοί φιλελεύθεροι Ιταλοί υποστήριζαν πως προείχε η ενοποίηση των ιταλικών χωρών σε ενιαίο εθνικό κράτος, άλλοι πάλι έκριναν πως προείχαν η εισαγωγή φιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων και η οικονομική ανάπτυξη, παρά η ενοποίηση υπό το σκήπτρο ενός μονάρχη.

Η επανάσταση άρχισε τον Ιούλιο του 1820 στον ιταλικό νότο, στο Βασίλειο των Δύο Σικελιών, με την υποστήριξη των Καρμπονάρων (Carbonari)*, ριζοσπαστών που προωθούσαν ριζικές πολιτικές μεταρρυθμίσεις και αβασίλευτο πολίτευμα. Τον Μάρτιο του 1821 εκδηλώθηκε επανάσταση και στο Πεδεμόντιο, με την υποστήριξη και πάλι των Καρμπονάρων, αλλά τον Απρίλιο του ίδιου έτους στρατεύματα της Αυστρίας την κατέστειλαν. Στη γηραιά ήπειρο η αντιπαράθεση του φιλελευθερισμού και του ριζοσπαστισμού με την Ιερή Συμμαχία έληξε προς το παρόν με την ήττα των πρώτων. Στην Οθωμανική Αυτοκρατορία πρώτοι οι Έλληνες, ιδίως μετά την κατάληψη των Επτανήσων από τον Ναπολέοντα το 1797, άκουσαν και δέχτηκαν τα ανατρεπτικά μηνύματα των Γάλλων και ανέπτυξαν ισχυρό εθνικό κίνημα, που οδήγησε στην Ελληνική Επανάσταση του 1821.

digitalschool

ΣΥΝΟΠΤΙΚΩΣ:

Το πρώτο κύμα επαναστατικών κινημάτων και εξεγέρσεων ξέσπασε κυρίως την περίοδο 1820-1824. Τότε πραγματοποιήθηκαν η εξέγερση της Ισπανίας (1820), των γερμανικών κρατών (1820), της Νεάπολης (1820), του Πεδεμόντιου (1821) και της Ελλάδας (1821)· σε αυτή την περίοδο θα πρέπει να συμπεριλάβουμε και τη σύντομη περιπέτεια των Δεκεμβριστών (1825) στη Ρωσία.

Τα επαναστατικά κινήματα του 1820 προέκυψαν υπό την επίδραση των φιλελεύθερων και εθνικιστικών ιδεών του 1789 βασιζόμενα στα πρότυπα και οργανωμένα σχήματα πολιτικής αναταραχής που κληροδότησε η Επανάσταση. Αν και συνειδητοποιημένοι επαναστάτες εμφανίστηκαν μόνο στη Βρετανία προς το τέλος της περιόδου (1830), στην υπόλοιπη Ευρώπη οι αντιπολιτευτικές δυνάμεις διαμορφώθηκαν από μικρές ομάδες πλουσίων ή/και μορφωμένων που δημιούργησαν μια αντιπολιτευτική ελίτ . Σε αυτή τη φάση δεν σημειώθηκαν κοινωνικές ή εθνικές διαφοροποιήσεις: η αντιπολίτευση παρουσίαζε ένα κοινό πρόσωπο σε ολόκληρη την Ευρώπη θεωρώντας ως κοινό εχθρό τη συνένωση των ηγεμόνων της απολυταρχίας, ενώ υιοθετούσε ως κοινό τύπο επαναστατικής οργάνωσης τη μυστική επαναστατική αδελφότητα – με οποιαδήποτε ιδιαίτερη μορφή.  Η προφανής ανεπάρκεια και η πρόδηλη ακαταλληλότητα των συστημάτων διακυβέρνησης που επιβλήθηκαν μετά το 1815 συνεπικουρούμενες από την οικονομική και κοινωνική κρίση, δημιούργησαν επαναστατικά ξεσπάσματα κυρίως με φιλελεύθερα και μεταρρυθμιστικά αιτούμενα: στην Ισπανία η εξέγερση (Η ισπανική εξέγερση των αξιωματικών (1820) με πρωταγωνιστή τον ελευθεροτέκτονα φιλελεύθερο Rafael del Riego y Nuñez.) είχε ως πρωταρχικό στόχο φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις οι οποίες συνοψίστηκαν στην επαναφορά σε ισχύ του Συντάγματος του 1812·  η Νεάπολη γνώρισε μια σύντομη περίοδο φιλελευθερισμού και εκδημοκρατισμού πριν η επέμβαση της Αυστρίας επαναφέρει το Φερδινάνδο Α’ στο θρόνο του· στο Τορίνο η συνδρομή της Αυστρίας  στις δυνάμεις του Καρόλου – Φέλιξ μόλις που πρόλαβε το ξέσπασμα ενός νέου φιλελεύθερου κινήματος·

www.joinarmy.gr

ΘΕΜΑ Δ1

Οι εξελίξεις του Κυπριακού Ζητήματος από το δημοψήφισμα του 1950 μέχρι και την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της Κύπρου.

Το 1948 εξελέγη Μητροπολίτης Κιτίου ο Μακάριος. Τον Ιανουάριο του 1950 ως προϊστάμενος του Γραφείου Εθναρχίας της Αρχιεπισκοπής Κύπρου οργάνωσε δημοψήφισμα στις εκκλησίες υπό την επίβλεψη των ιερέων. Το δημοψήφισμα είχε τη μορφή δημόσιας (φανερής) συλλογής υπογραφών. Το 95,7% αυτών που είχαν δικαίωμα συμμετοχής υπόγραψαν υπέρ της ένωσης. Το ίδιο έτος εξελέγη ο ίδιος Αρχιεπίσκοπος Κύπρου.

Toν Αύγουστο του 1954 ο ηγέτης της τουρκοκυπριακής μειονότητας, Δρ. Φαζίλ Κουτσούκ, (αργότερα ο πρώτος αντιπρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας) δήλωνε ότι η Κύπρος έπρεπε να επιστραφεί στην Τουρκία και να αφήσουν οι Άγγλοι στους Τούρκους την διαχείριση του αιτήματος των Ελληνοκυπρίων για αυτοδιάθεση. Δήλωνε ότι η Κύπρος είναι ιδιοκτησία της Τουρκίας, αγνοώντας πλήρως την πολιτική θέληση των κατοίκων του νησιού ωσάν να πρόκειται για αγοραπωλησία ακινήτων.

Το 1955 ξεκίνησε ένοπλος αγώνας κατά της Βρετανικής Κατοχής του νησιού από τους ελληνοκύπριους κατοίκους υπό την ηγεσία της οργάνωσης ΕΟΚΑ με εντεταλμένο αρχηγό τον Κύπριο απόστρατο αξιωματικό του Ελληνικού Στρατού Γεώργιο Γρίβα ή «Διγενή», η οποία έθετε ως στόχο την ενσωμάτωση της Κύπρου στο ελληνικό κράτος («Ένωσις»). Οι Τουρκοκύπριοι, μην επιθυμώντας την Ένωση του νησιού με την Ελλάδα, τάχθηκαν κατά της αυτοδιάθεσης (που θα οδηγούσε στην προσάρτηση του νησιού στην Ελλάδα) και συντάχθηκαν με τους Άγγλους. Η βρετανική πολιτική εκμεταλλεύτηκε το γεγονός και επιδίωξε την εμπλοκή στο ζήτημα του τουρκικού παράγοντα, ο οποίος, επικαλούμενος την προστασία της τουρκοκυπριακής κοινότητας, επέτυχε να καταστεί ισότιμος συνομιλητής για τη διευθέτηση του προβλήματος. Όταν άρχισε να διαγράφεται η πιθανότητα ανεξαρτητοποίησης του νησιού από τους Άγγλους, το τουρκοκυπριακό αίτημα ήταν η διαίρεση του νησιού σε δύο κράτη («taksim»). Το 1955 ο Φαζίλ Κιουτσούκ ιδρύει το κόμμα «Η Κύπρος είναι Τουρκική» στην Κύπρο.

"Taksim" Χάρτης της διαίρεσης του νησιού όπως το εισηγήθηκε ο Τούρκος ηγέτης Φαζίλ Κιουτσούκ στο βιβλίο του το 1957 "The Cyprus Question – A Permanent Solution" (Το Κυπριακό Ζήτημα – Μια μόνιμη Λύση), στο οποίο αποτυπώνονται καθαρά οι σκέψεις και οι προσανατολισμοί του προς διχοτομηση της νήσου κατά μήκος του 35ου παραλλήλου.

Η αντιπαλότητα μεταξύ των δυο κοινοτήτων εξελίχθηκε το 1958 σε ανοικτή ένοπλη σύγκρουση μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων με νεκρούς και από τις δύο πλευρές. Οι Τουρκοκύπριοι είχαν ήδη δημιουργήσει τις δικές τους μυστικές ένοπλες οργανώσεις, όπως την Volkan. Αυτές το 1958 αντικαταστάθηκαν από την οργάνωση ΤΜΤ, η οποία ιδρύθηκε από το Γενικό Επιτελείο του Τουρκικού Στρατού με αξιωματικούς και όπλα του τουρκικού στρατού και Τουρκοκύπριους εθελοντές. Ένοπλοι Τουρκοκύπριοι σκότωσαν στο Κιόνελι το 1958 οκτώ ελληνοκύπριους εργάτες. Παράλληλα με αφορμή δυο σοβαρά επεισόδια μεταξύ αριστερών και ανταρτών της ΕΟΚΑ που άφησαν δυο οπαδούς της Αριστεράς νεκρούς, το ΑΚΕΛ πραγματοποίησε τον Ιανουάριο του 1958 μαζικές συγκεντρώσεις, στις οποίες κατήγγειλε την ΕΟΚΑ για οργανωμένες επιθέσεις με στόχο το ίδιο το αριστερό κίνημα, ζήτησε την παρέμβαση του Μακαρίου αλλά επανέλαβε παράλληλα την προσήλωσή του στον στόχο της Αυτοδιάθεσης-Ένωσης. Η ίδια η ΕΟΚΑ με ανακοινώσεις της απορρίπτει της κατηγορίες, δικαιολογεί τη στάση των ανταρτών λέγοντας ότι ενήργησαν ενώ βρίσκονταν σε αυτοάμυνα και αναφέρει ότι στόχοι της ΕΟΚΑ είναι μόνο πρόσωπα που υποσκάπτουν τον Αγώνα ανεξαρτήτως ιδεολογίας.[7]. Το ζήτημα αυτό εξακολουθεί ακόμα και σήμερα να διχάζει έντονα την κυπριακή κοινωνία.

Οι Βρετανοί ενοχλημένοι από τη δράση της εκκλησίας εξόρισαν στις 9 Μαρτίου 1956 τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο και τον Μητροπολίτη Κυρηνείας Κυπριανό στις Σεϋχέλλες για έναν χρόνο. Κατόπιν τους επετράπη να φύγουν από τις Σεϋχέλλες, όχι όμως και να γυρίσουν στην Κύπρο. Παράλληλα, οι ελληνικές κυβερνήσεις δίσταζαν να αντιπαρατεθούν με την Αγγλία λόγω της βοήθειας που αυτή είχε προσφέρει στα κυβερνητικά στρατεύματα εναντίον των κομμουνιστών από την απελευθέρωση και μετά. Χαρακτηριστική είναι η φράση, την οποία φέρεται να είπε ο Γεώργιος Παπανδρέου το 1950 (πριν την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα κατά των Βρετανών) ως Υπουργός Εσωτερικών στον τότε δήμαρχο Λευκωσίας: «Η Ελλάς αναπνέει με δύο πνεύμονας, τον μεν αγγλικόν, τον δε αμερικανικόν, και δι' αυτό δεν ημπορεί να πάθει ασφυξίαν λόγω του Κυπριακού»[8]. Η κοινή γνώμη όμως και η Εκκλησία ήταν στο πλευρό των Ελληνοκυπρίων, γεγονός που δημιουργούσε πίεση στους πολιτικούς.

Τελικά οι Βρετανοί ενέδωσαν στον ελληνοκυπριακό αγώνα και συναίνεσαν στη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους. Το 1959 υπεγράφησαν μεταξύ Μεγάλης Βρετανίας, Ελλάδας, Τουρκίας, ελληνοκυπριακής και τουρκοκυπριακής κοινότητας οι Συνθήκες Ζυρίχης-Λονδίνου, με τις οποίες ιδρυόταν ανεξάρτητο κράτος, η Κυπριακή Δημοκρατία. Οι Συνθήκες τέθηκαν σε ισχύ στις 16 Αυγούστου 1960. Οι περισσότεροι έβλεπαν στην ανεξαρτησία ένα μεταβατικό στάδιο προς την πλήρη ένωση με την Ελλάδα. Και η τουρκοκυπριακή ηγεσία συνέχισε να προωθεί τα αρχικά της σχέδια, που ήταν ο πλήρης διαχωρισμός των δύο κοινοτήτων, η διχοτόμηση της Κύπρου και η ίδρυση ανεξάρτητου τουρκοκυπριακού κράτους (ή κράτους που θα μπορούσε στη συνέχεια να ενωθεί με την Τουρκία). Προς την κατεύθυνση αυτή εκμεταλλευόταν τα προνόμια που της έδιναν οι συνθήκες για να παρεμποδίζει τη λήψη σημαντικών αποφάσεων. Ο σκοπός ήταν να φανεί ότι το ενιαίο κράτος δύο εθνικών κοινοτήτων δεν μπορούσε να λειτουργήσει. Έτσι, η ανεξαρτησία της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν ανταποκρινόταν στα αιτήματα καμιάς από τις δύο εθνικές κοινότητες και υποσκάπτονταν και από τις δύο.

Η Μεγάλη Βρετανία από την πλευρά της, θέλοντας να δείξει πως μόνο με την κυριαρχία της στο νησί μπορούσαν να ζήσουν οι δύο κοινότητες ειρηνικά, δεν έβλεπε θετικά ούτε το ενιαίο ανεξάρτητο κράτος ούτε τη διχοτόμηση σε δύο ανεξάρτητα κράτη (ή κράτη που θα ενώνονταν με τις μητροπολιτικές χώρες των κοινοτήτων τους). Οι ΗΠΑ τέλος έβλεπαν με καχυποψία ένα νέο ανεξάρτητο κράτος στην Ανατολική Μεσόγειο, που έφευγε από την κυριαρχία μιας χώρας του ΝΑΤΟ και μπορούσε να προσχωρήσει στο Κίνημα των Αδεσμεύτων ή ακόμα και στη σφαίρα επιρροής της Σοβιετικής Ένωσης.

Παρά την ανεξαρτησία δεν διαλύθηκαν οι ελληνοκυπριακές και τουρκοκυπριακές ένοπλες ομάδες, οι οποίες συνέχισαν τη δράση τους.

(Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια)